Năm 2022, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam xếp thứ 48/132 quốc gia và vùng lãnh thổ được xếp hạng; tiếp tục xếp thứ 4 trong Đông Nam Á; xếp thứ 2 trong các quốc gia có mức thu nhập bình quân thấp (sau Ấn Độ).

Mặc dù giảm thứ hạng so với năm 2021 (xếp thứ 44) nhưng một số chỉ số đã có cải thiện đáng chú ý như trụ cột Thể chế tăng 32 bậc (từ thứ hạng 83 năm 2021 lên 51 năm 2022); nhóm chỉ số Liên kết đổi mới sáng tạo tăng 10 bậc (từ thứ hạng 58 năm 2021 lên 48 năm 2022. Trước đó năm 2021 đã tăng 17 bậc từ thứ hạng 75 năm 2020 lên 58 năm 2021). Trụ cột Sản phẩm sáng tạo tăng 7 bậc, từ thứ hạng 42 năm 2021 lên 35 năm 2022;…

VIỆT NAM ĐƯỢC GHI NHẬN CÓ TỐC ĐỘ BẮT KỊP VỀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO NHANH NHẤT

Tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo năm 2023 vừa diễn ra, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, ở cấp quốc gia, từ năm 2017, Chính phủ đã sử dụng bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu GII do WIPO công bố hằng năm nhằm xác định các điểm mạnh, điểm yếu của quốc gia để từ đó đưa ra các giải pháp, biện pháp cải thiện phù hợp, cũng như để kịp thời xây dựng, ban hành các chính sách có liên quan.

Trong những năm qua kết quả chỉ số GII của Việt Nam luôn có sự cải thiện. Trong Báo cáo GII 2022 của WIPO, Việt Nam tiếp tục được WIPO ghi nhận là quốc gia có điểm số cao hơn nhiều so với mức trung bình của các nước cùng nhóm thu nhập. Trong 12 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả Đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra Đổi mới sáng tạo. Việt Nam là một trong số ít những quốc gia thu nhập trung bình thấp được WIPO ghi nhận có tốc độ bắt kịp về Đổi mới sáng tạo nhanh nhất (cho dù thứ hạng năm 2022 có giảm nhẹ).

Trong 12 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả Đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển

Ở cấp địa phương, qua theo dõi cho thấy còn lúng túng trong tham gia thực hiện Nghị quyết của Chính phủ về cải thiện chỉ số GII cấp quốc gia. Một trong những lí do là chỉ số GII đánh giá ở cấp quốc gia nên nhiều số liệu thống kê tương tự ở cấp địa phương không có, đồng thời phương pháp đánh giá theo quy chuẩn quốc tế còn mới lạ nên có những điểm không phù hợp với cấp địa phương của Việt Nam.

Bên cạnh đó, do có sự khác biệt về quy mô, dân số, đất đai, cơ cấu kinh tế, định hướng phát triển... nên các địa phương cần phải lựa chọn mô hình phát triển kinh tế xã hội dựa trên Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo khác nhau, phù hợp với điều kiện, đặc điểm riêng.

Những vấn đề này làm cho các địa phương không nắm được thực trạng mô hình phát triển dựa trên Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo của địa phương mình. Do đó, nhiều địa phương kiến nghị cần có bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo dành riêng cho địa phương để căn cứ vào đó chỉ đạo điều hành tốt hơn, sát với thực tiễn hơn.

Với sự hỗ trợ của WIPO, trên cơ sở nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm xây dựng các bộ chỉ số cấp địa phương đã có trong nước và kinh nghiệm quốc tế, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng bộ chỉ số cấp địa phương theo 10 bước như hướng dẫn của OECD cho xây dựng bộ chỉ số tổng hợp, phù hợp với bối cảnh thực tiễn, đặc điểm của các địa phương Việt Nam.

Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương của Việt Nam có 51 chỉ số, chia làm 7 trụ cột theo nguyên lý của bộ chỉ số GII. Năm trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển dựa trên Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo gồm: Thể chế, Nguồn nhân lực và nghiên cứu, Cơ sở hạ tầng, Trình độ phát triển của thị trường và Trình độ phát triển kinh doanh. Hai trụ cột đầu ra phản ánh kết quả tác động của Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vào phát triển gồm: Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ, Tác động.

KIẾN NGHỊ TRIỂN KHAI TRÊN TOÀN QUỐC TỪ 2023

Theo kết quả phân tích, đánh giá, các địa phương tham gia thử nghiệm được chia thành 4 nhóm. Kết quả đánh giá cho thấy, các địa phương thuộc nhóm dẫn đầu là các địa phương phát triển và có hoạt động Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo mạnh mẽ.

Với mỗi địa phương, kết quả đánh giá, xếp hạng của từng chỉ số, nhóm chỉ số và trụ cột được trình bày trong một bảng thông tin tổng hợp. Đồng thời, 5 điểm mạnh và 5 điểm yếu của mỗi địa phương cũng được chỉ rõ…

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, trên cơ sở các thông tin chi tiết này, các địa phương có thể nhận diện được các vấn đề cần chú trọng để có các chỉ đạo, điều hành trong việc xây dựng và thực hiện các biện pháp, giải pháp thúc đẩy phát triển dựa trên Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, góp phần nâng cao năng lực kinh doanh, năng lực cạnh tranh, năng lực đổi mới sáng tạo.

Vừa qua, chuyên gia quốc tế độc lập do WIPO chỉ định đã kiểm định độc lập bộ chỉ số. Kết quả kiểm định đã khẳng định khung chỉ số và các chỉ số thành phần được thiết kế phù hợp, phản ánh được hiện trạng của đối tượng được đo lường; các bước xử lí dữ liệu, tính toán điểm số và thứ hạng đều được thực hiện đầy đủ, chính xác, minh bạch và đáng tin cậy. Kết quả thử nghiệm cho thấy bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương đủ mạnh để đưa ra những kết luận hữu ích. 

Trên cơ sở kết quả thử nghiệm bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương năm 2022, trong tham luận phục vụ cho Hội nghị Chính phủ với các địa phương tổng kết công tác năm 2022, triển khai nhiệm vụ năm 2023, diễn ra ngày 3/1/2023, Bộ Khoa học và Công nghệ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép chính thức triển khai bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương trên phạm vi toàn quốc từ năm 2023.

Cùng với đó giao cho bộ tiếp tục phối hợp với tổ chức WIPO và các bộ, ngành, tổ chức liên quan thực hiện rà soát, tinh chỉnh khung chỉ số, các chỉ số thành phần, nguồn dữ liệu và phương pháp tính toán, xếp hạng hằng năm; hỗ trợ các địa phương trong việc tìm hiểu phương pháp, cách tính toán, ý nghĩa của các chỉ số xếp hạng và cách thức thu thập, cung cấp thông tin phục vụ đánh giá, xếp hạng; phối hợp với các cơ quan, địa phương tổ chức công bố kết quả đánh giá, xếp hạng hằng năm.

Bộ cũng đề nghị UBND các tỉnh bố trí nguồn lực thu thập và cung cấp dữ liệu kịp thời, chính xác để phục vụ tính toán; sử dụng các kết quả đánh giá vào công tác chỉ đạo, điều hành, xây dựng và thực hiện các biện pháp, giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội dựa trên Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo địa phương.