Theo báo cáo thanh tra, đến thời điểm 30/6/2016, Tập đoàn Than - Khoáng sản (TKV) đang quản lý 448 dự án đầu tư, trong đó có 23 dự án nhóm A, 65 dự án nhóm B, 360 dự án nhóm C. Tổng mức đầu tư được phê duyệt là 205.861 tỷ đồng. Trong đó, có 321 dự án đang triển khai với tổng vốn là 189.157 tỷ đồng.

Vốn đầu tư của TKV từ nguồn vốn tự có cuả tập đoàn là 24.950 tỷ đồng, vốn từ ngân sách nhà nước là 563 tỷ, vốn vay là lớn nhất với 93.706 tỷ đồng, nguồn vốn khác đạt 6.218 tỷ đồng.

Đội vốn, tăng đầu tư

Báo cáo của Thanh tra Bộ Tài chính cho thấy, loạt dự án khai thác khoáng sản bị chậm tiến độ, phải điều chỉnh tăng vốn, ảnh hưởng hiệu quả đầu tư khi đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh. 

Cụ thể, có 48 dự án với tổng mức đầu tư hơn 97.506 tỷ đồng không đạt tiến độ thực hiện theo các quyết định đầu tư đã phê duyệt trong đó Công ty mẹ - Tập đoàn 43 dự án, tổng mức đầu tư 92.618 tỷ đồng; Tổng công ty Khoáng sản TKV có 5 dự án tổng mức đầu tư hơn 4.888 tỷ đồng. 

Các dự án chậm tiên độ điển hình: Dự án Tổ hợp Bauxit- Nhôm Lâm Đồng, dự án nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ, dự án khai thác hầm lò Khe Chàm III, dự án Khu liên hợp gang thép Lào Cai, dự án Khai thác mở rộng và nâng công suất khu mỏ - tuyển đồng Sinh Quyền - Lào Cai. 

Trong đó, dự án khai thác hầm lò mỏ Khe Chàm II điều chỉnh tăng mức đầu tư gấp 2 lần, chậm tiến độ 5 năm. Dự án Khu liên hợp gang thép Lào Cai tạm dự kiến hoàn thành năm 2013 nhưng phải tạm dừng thực hiện và tiến hành điều chỉnh mục tiêu, quy mô của dự án…

Còn dự án Tổ hợp Bauxit- Nhôm Lâm Đồng qua 4 lần điều chỉnh, đến lần điều chỉnh cuối (tháng 10/2013), tổng mức đầu tư cho dự án này đã tăng lên đến 15.414 tỷ đồng (tương đương 805 triệu USD), gần gấp 2 lần vốn đầu tư dự kiến ban đầu. 

Dự án Nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ qua 2 lần điều chỉnh, lần điều chỉnh gần nhất (ngày 14/2/2014), tổng mức đầu tư là 16.821 tỷ đồng, tương đương 814,9 triệu USD. Như vậy, tổng mức đầu tư của dự án đã tăng gấp hơn 5 lần vốn đầu tư dự kiến ban đầu, chậm 6 năm so với phê duyệt ban đầu.

Dự án khai thác hầm lò mỏ Khê Chàm III, Công ty than Khe Chàm theo Quyết định 464 ngày 26/2/2008 của Chủ tịch Tập đoàn phê duyệt, tổng mức đầu tư là 2.768 tỷ đồng, công suất 2,5 triệu tấn/năm, thời gian thực hiện dự án từ 2006, hoàn thành năm 2011. 

Điều chỉnh lần thứ nhất theo quyết định ngày 26/5/2015 với tổng mức đầu tư là 5.345 tỷ đồng, thời gian thực hiện dự án từ năm 2006 đến 2016 (chậm 5 năm), tổng mức đầu tư điều chỉnh tăng 2.576 tỷ đồng, tăng gần 2 lần. 

Kết luận thanh tra cho thấy nguyên nhân chậm tiến độ do quá trình khảo sát để lập dự án chưa lường hết được cấu tạo của địa chát công trình như độ cứng của đất đá, các vỉa than, các phay phá, mạch nước ngầm… nên phải thực hiện điều chỉnh về sơ đồ khai thông, điều chỉnh và bổ sung một số lò chợ xây dựng cơ bản, chi phí đào lò… 

Đối với dự án Khu liên hợp gang thép Lào Cai, báo cáo thanh tra cho biết, theo quyết định ngày 25/6/2009 của Công ty cổ phần Gang Thép Lào Cai phê duyệt thời gian khởi công năm 2009 và thời gian hoàn thành năm 2013, năm 2012 dự án được điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 1.499 tỷ đồng lên 1.955 tỷ đồng. 

Với dự án khai thác mở rộng và nâng công suất khu mỏ - tuyển đồng Sinh Quyền (Lào Cai) do Tổng công ty khoáng sản TKV làm chủ đầu tư, quyết định ngày 10/6/2009 tổng mức đầu tư của dự án là hơn 1.003 tỷ đồng, thời gian thực hiện từ 2009-2015. 

Tuy nhiên, dự án đã phải điều chỉnh 3 lần theo quyết định điều chỉnh lần 4 tổng mức đầu tư 2.564 tỷ đồng thời gian thực hiện chậm 2 năm so với quyết định phê duyệt ban đầu. 

Nguyên nhân điều chỉnh dự án từ công suất 2,2 triệu tấn/năm lên 2,5 triệu tấn/năm để phù hợp với quy hoạch khai thác và chế biến khoáng sản. 

Loạt dự án nghìn tỷ phải tạm dừng 

Báo cáo của Bộ Tài chính cũng chỉ ra 14 dự án với tổng mức đầu tư 6.773 tỷ đồng phải dừng thực hiện. 

Cụ thể, dự án đầu tư Cảng Kê Gà được phê duyệt từ năm 2010, tổng mức đầu tư là 3.768 tỷ đồng, quy mô hàng qua cảng đến năm 2015 đạt 3,5 triệu tấn/năm, thời gian thực hiện từ 2010 -2013. 

Dự án triển khai từ 6/2011 nhưng do cảng Kê Gà chủ yếu phục vụ cho việc xuất nhập hàng hoá liên quan đến các dự án sản xuất alumin, nhôm của Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắc Nông) và hàng hoá của địa phương khiến công suất qua cảng này phải tính toán lại chỉ còn 1,5 triệu tấn/năm. 

TKV đã có báo cáo Bộ Công Thương trình Chính phủ cho dừng dự án, tháng 2/2014 Chính phủ đã đồng ý cho dừng dự án.

Dự án Nhiệt điện Lý Sơn (Quảng Ngãi) được phê duyệt theo Quyết định số 1638 năm 2009 với tổng mức đầu tư 352 tỷ đồng. Đến giữa năm 2012, TKV đã có văn bản báo cáo Bộ Công Thương xin dừng dự án với lý do cấp điện bằng tuyến cáp ngừng cho đảo đạt hiệu quả kinh tế cao hơn.

Dự án Khu liên hợp Gang thép Lào Cai với tổng đầu tư 1.995 tỷ đồng, đã thực hiện tạm dừng quý 1/2014. Dự án đã thực hiện giải ngân 134 tỷ. Nguyên nhân việc dừng dự án được TKV cho biết là điều chỉnh mục tiêu, quy mô của dự án theo yêu cầu của Bộ Công Thương. 

Dự án Trạm biến áp và đường dây cao thế 110 KV có vốn đầu tư 92 tỷ đồng cũng tạm dừng cuối năm 2013 do quá trình triển khai chuẩn bị đầu tư, tỉnh Lào Cai đã đầu tư đường dây 110 KV trogn khu vực. 

Dự án đầu tư, cải tạo và nâng cấp Nhà máy kẽm Thái Nguyên với tổng mức đầu tư 313 tỷ đồng, dự kiến khởi công năm 2012 và hoàn thành năm 2015. Tuy nhiên, hết năm 2015 dự án chưa hoàn thành, giá trị nghiệm thu và thanh toán chỉ là 96,55 tỷ đồng. 

Dự án đang tạm dừng thi công và phải lập lại dự án điều chỉnh theo Hội đồng quản trị công ty.