Nhà triết học đồng thời là một nhà toán học người Anh William Kingdon Clifford từng nói: Sự nguy hiểm đối với xã hội không chỉ đơn thuần là tin tưởng những điều sai trái, mà còn là khi xã hội trở nên cả tin, cũng như mất thói quen kiểm tra và hoài nghi về mọi thứ. Khi đó xã hội sẽ chìm trong sự tàn ác.

Luôn luôn hoài nghi, kiểm tra cũng là một trong những điều tối quan trọng trên thương trường. Người Trung Quốc có câu: "Không sợ điều gì thường xảy ra, chỉ sợ điều xảy ra bất thường". Câu nói ấy nhắc nhở chúng ta, khi làm bất cứ việc gì cũng cần phải hết sức cẩn trọng. Trong hoạt động thương nghiệp, các thương nhân chỉ gắn bó với nhau trên quan hệ lợi ích, một khi không chú ý là có thể bị đối phương lừa gạt.

Tương tự, người Do Thái cũng có một nguyên tắc trong kinh doanh gọi là "mỗi lần đều là sơ giao". Hàm ý của câu này muốn nói: phải xem mỗi lần làm ăn đều là lần đầu tiên giao dịch với đối tác, không vì trước đây đối tác đã từng có quan hệ qua lại với bạn mà trở nên dễ dãi, khinh suất, càng không bị mê hoặc bởi vẻ chân thành bên ngoài của đối tác. Triết lý này được ẩn chứa trong những câu truyện ngụ ngôn của người Do Thái như sau:

Một lần nọ, một thương nhân Nhật Bản mời một họa sĩ người Do Thái đến nhà hàng dùng cơm. Chủ khách cùng ngồi vào bàn. Trong khi đợi nhà hàng dọn món, người họa sĩ lấy giấy bút ra, vẽ ngay một bức ký họa cho cô chủ quán xinh đẹp trẻ trung. Chẳng mấy chốc, bức tranh đã được hoàn thành. Người họa sĩ đưa cho thương nhân Nhật Bản xem. Thương nhân Nhật Bản không ngớt lời khen: "Quá tuyệt! Quá tuyệt".

Được khen, họa sĩ Do Thái bền xoay người lại, nhìn thẳng vào thương nhân Nhật, rồi bắt đầu cầm bút lèn vẽ, lại còn thường xuyên giơ ngón tay cái lên. Thông thường, khỉ tính toán tỉ lệ các bộ phận cơ thể của người được vẽ, các họa sĩ đều sử dụng đến phương pháp đơn giản mà hiệu quả này.

Thương nhân Nhật Bản trông thấy điệu bộ của họa sĩ Do Thái, tưởng rằng ông ta đang vẽ ký họa cho mình. Tuy đang phải ngồi đối diện với nhau, không thể thấy được họa sĩ vẽ như thế nào, nhưng ông vẫn cố gắng giữ tư thế cho thật đẹp.

Thương nhân Nhật Bản cứ ngồi bất động như thế, mắt nhìn người họa sĩ đang chăm chú đưa bút trên bản vẽ, lâu lâu lại đưa ngón tay cài về phía mình. ít nhất cũng đã 10 phút trôi qua. "Được rồi! Vẽ xong rồi". Người họa sĩ dừng bút và nói.

Vừa nghe người họa sĩ nói vậy, thương nhân Nhật Bản bèn thở phào một tiếng, lập tức đứng bật dậy, chạy về phía người họa sĩ, nhưng khi trông thấy bức tranh mới sững sờ kỉnh ngạc. Thì ra, nãy giờ người họa sĩ không hề vẽ chân dung của mình, mà chỉ chăm chú vẽ ngón tay của ông ta mà thôi,

Thương nhân Nhật Bản vừa xấu hổ vừa tức giận, bền cằn nhằn họa sĩ Do Thái: "Tôi đã có ý tạo dáng cho ông vẽ, mà ông... ông lại muốn trêu tôi".

Họa sĩ Do Thái bật cười : "Tôi nghe nói ông rất sáng suốt trong chuyện làm ăn, nên mới cố ý kiểm tra ông thử. Ông không hỏi người khác đang vẽ gì, đã vội cho rằng đang vẽ chính mình, lại còn cố gắng chỉnh thế, tạo dáng. Chỉ xét trên điểm này thôi, đã thấy ông còn ở trình độ kém xa so với các thương nhân Do Thái". Bấy giờ, thương nhân Nhật Bản mới như chợt tỉnh giấc mộng, nhận ra điều sai lầm của mình.

Cho dù làm ăn với một người quen, thương nhân Do Thái cũng tuyệt đối không vì đã từng hợp tác thành công mà buông lỏng việc thẩm tra những điều kiện, yêu cầu của đối tác trong một cuộc làm ăn mới. Làm như vậy, chí ít cũng có được hai điều lợi:

Thứ nhất, sẽ không rơi vào tình cảnh "mất mặt" giống như thương nhân Nhật Bản trong câu chuyện kể trên, vì luôn nghĩ "đến trước làm chủ" mà rơi vào thế cả tin trước hành động của người khác. Ngược lại, chúng ta sẽ có đủ khả năng để cảnh giác, ngăn ngừa mọi hành động lừa gạt từ phía đối phương.

Thứ hai, có thể bảo đảm cho nguồn doanh lợi mà mình đã phải gian khổ tạo dựng trong lần làm ăn đầu tiên, không bị mất cả chì lẫn chài chỉ vì lý do "tình cảm" trong lần làm ăn thứ hai. Buôn bán rốt cuộc vẫn là buôn bán, không thể đan xen yếu tố tình cảm, nếu không đã chẳng cần đến chuyện chi li tính toán.

Thương nhân Do Thái hiểu rõ, ý thức của con người đối với ấn tượng đầu tiên có thể khiến họ không thể nghĩ đến chuyện sửa đổi lại nó. Đến khi kết quả sự việc được phơi bày, rơi vào tình cảnh thất vọng, thậm chí là tuyệt vọng hoàn toàn, mới nhận ra sự khinh suất của mình.

Xã hội ngày nay phát sinh đầy rẫy những vụ án kinh tế lừa bịp, rất nhiều "người lương thiện" vì quá tin tưởng vào một người quen, thậm chí chỉ là người vài ba lần gặp gỡ, hoặc đã từng kết hợp "thành công" trong một chuyện nho nhỏ, mà đã mắc vào tròng của người khác.

Không chỉ trong phạm vi kinh doanh, điều thú vị là, trong quan hệ với người khác người Do Thái luôn yêu cầu bản thân phải ghi nhớ nguyên tắc "mỗi lần đều là sơ giao", không để người khác xúi giục, lừa gạt, nhưng lại luôn tìm cách lợi dụng cái nhìn "lần thứ hai" của đối phương.

2 viên sỏi, câu chuyện về trí thông tuệ của người Do Thái và bài học về thay đổi cách suy nghĩTN

http://khoinghiep.org.vn